Zarówno 2022, jak i 2021 r. to wymagający czas dla branży TSL w Europie. Przewoźnicy muszą radzić sobie z nowymi przepisami pakietu mobilności, a także ze znacznym wzrostem ponoszonych kosztów. Chodzi oczywiście o wydatki na paliwo, jednak to nie wszystko. Wyższe są pensje kierowców, nastąpił również wzrost opłat drogowych, kosztów ubezpieczeń i napraw. Taka sytuacja na rynku ma bezpośredni wpływ na stawki transportowe. 2022 rok już w połowie za nami, jednak jak informują analitycy, w kolejnym kwartale br. należy spodziewać się utrzymania obecnych trendów w europejskim transporcie drogowym.
Jakie są obecne średnie stawki transportowe? Jakie stawki za usługi transportowe czekają nas w przyszłości? Czy realny jest dalszy wzrost cen? Zapraszamy do lektury!
Jak wyznaczyć stawkę za kilometr w krajowym transporcie drogowym?
Ustalenie stawki za przejechany kilometr to dość trudne zadanie, szczególnie w okresie tak dynamicznie zmieniającej się sytuacji gospodarczej, nie tylko w Polsce, ale także na całym starym kontynencie. Jak wyznaczyć stawki transportowe za km w 2022 roku?
Przede wszystkim musisz dokładnie przeanalizować koszty, które ponosisz podczas realizacji zleceń w naszym kraju. Chodzi między innymi o wspomniane wcześniej paliwo – cena za litr w stosunku do średniego spalania benzyny przez Twoje pojazdy. Przed wahaniami cen w czasie wykonywania usługi transportowej możesz zabezpieczyć się poprzez korektę paliwową (na ten temat przeczytasz w dalszej części artykułu). Powinieneś również uwzględnić koszty ubezpieczeń (OC, AC, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przewoźnika) w przeliczeniu na każdy pojazd, a także roczne koszty takich czynności, jak serwisy i przeglądy firmowej floty, wymiany opon, zużycie materiałów, podatki, połączenia telefoniczne i koszty parkingowe, a nawet opłaty związane z obsługą księgową i prawną przedsiębiorstwa.
Wiele zależy też od całkowitych kosztów pracy ponoszonych przez Ciebie w związku z zatrudnianiem pracowników. Wydatki te przelicz w porównaniu do liczby kilometrów, które rocznie przejeżdżają Twoi kierowcy, wykonując usługi transportowe. Stawki muszą uwzględniać jeszcze jeden oczywisty i niezbędny czynnik – zysk, czyli Twoją marżę. Zbyt niska stawka znacząco zmniejszy rentowność zleceń i generowane dochody, zbyt wysoka – ograniczy konkurencyjność firmy.
Dodatkowe czynniki wpływające na stawki transportowe
Warto wyszczególnić często stosowane klauzule, które także mają wpływ na to, jak ostatecznie kształtują się stawki dla transportu drogowego. Korekty te mają na celu dostosowanie wysokości stawek do niestabilnych i trudnych do przewidzenia czynników. Do najważniejszych klauzul należą:
BAF (Bunker Adjustment Factor)
BAF, czyli wspomniana wcześniej korekta paliwowa pozwala automatycznie modyfikować stawki transportowe – wskaźnik wzrasta bądź obniża się w zależności od rynkowych cen paliw.
Korektę oblicza się na podstawie aktualnych raportów PKN Orlen w zakresie cen oleju napędowego (średnia cena za metr sześcienny przy sprzedaży hurtowej w poprzednim miesiącu). Przedsiębiorstwa zwykle aktualizują dane w cyklach miesięcznych lub co tydzień. Nie ma wytycznych ściśle regulujących metodologię prowadzonych wyliczeń, dlatego firmy mają prawo do wprowadzania zmian w sposobie korygowania stawek transportowych. Koszty paliwa stanowią wysoki procent ogólnych wydatków firm transportowych, w związku z czym klauzula BAF ma bardzo duże znaczenie.
CAF (Currency Adjustment Factor)
Nie tylko koszty benzyny podlegają gwałtownym wahaniom – podobnie dzieje się również na rynku walut, o czym możemy się dobitnie przekonać w 2021 i 2022 r. CAF jest korektą walutową regulującą stawki za usługi transportowe, którą wylicza się w sposób podobny jak w przypadku BAF – najczęściej raz w miesiącu, według procedur indywidualnych dla poszczególnych firm. Zmienny dodatek walutowy jest wprowadzany, aby zrównoważyć i korygować różnice w kursach walut oraz ograniczać ryzyko strat związanych z ich wahaniami. Aby wyliczyć wskaźnik CAF, należy wybrać odpowiedni punkt odniesienia – na przykład średni roczny lub miesięczny kurs sprzedaży danej waluty według danych NBP, a następnie zestawić go z aktualnie obowiązującym kursem. W ten sposób możemy korygować stawki transportowe w danym okresie.
Dopłata drogowa
Standardem jest także uwzględnianie opłat drogowych w stawkach za usługi transportowe. Opłaty obowiązują na poszczególnych odcinkach autostrad oraz dróg krajowych i ekspresowych i dotyczą pojazdów, których dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 tony (opłaty obejmują zatem nie tylko busy, ale też samochody wyposażone w małą przyczepę jeśli ich łączna masa przekracza powyższą wartość). Od 2021 r. obowiązującym w Polsce systemem poboru opłat jest e-TOLL, a płatnych dróg regularnie przybywa, co również przekłada się na wzrost stawek transportowych.
Cena transportu a rodzaj trasy
Opłaty drogowe to nie jedyny czynnik związany z trasą, który ma zauważalny wpływ na to, jakie stawki transportowe przewoźnik powinien zaproponować swoim klientom. Istotny jest także sam rodzaj trasy, po której będą musieli poruszać się kierowcy, realizując zlecone przewozy. Różnice w tej kwestii najlepiej odzwierciedla średnie spalanie paliwa w danym regionie – przejazd w terenach nizinnych będzie kosztował znacznie mniej niż po górskich trasach. Warto mieć to na uwadze ustalając własne stawki za usługi transportowe.
Jakie są stawki za kilometr w 2022 roku?
Jednym z czynników, które doprowadziły do dużych wahań w wysokości średnich stawek transportowych w Europie, była pandemia Covid-19. Powszechnie wprowadzane lockdowny spowodowały znacznie niższy popyt na transport drogowy, jednak był to tylko stan przejściowy.
Luzowanie restrykcji w 2021 r. umożliwiło odbicie gospodarki i wzrost konsumpcji, a w konsekwencji większy popyt na usługi transportowe, generujący wyraźny wzrost stawek. Nie bez znaczenia pozostawały również polityczne zawirowania na naszym kontynencie – przede wszystkim spory wokół tzw. umowy brexitowej, czyli zasad wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, co miało duży wpływ na transport międzynarodowy. Silny wpływ na stawki transportowe miał również wzrost cen paliw i niedobór kierowców. Wszystkie te okoliczności sprawiły, że w 2021 roku stawki w europejskim transporcie drogowym wzrosły do niespodziewanego poziomu. Już wtedy analitycy przewidywali, że w związku z utrzymaniem ówczesnych tendencji oraz sukcesywnym wprowadzaniem przepisów pakietu mobilności czeka nas dalszy wzrost stawek. Jak się okazało, przewidywania okazały się prawdą, a dodatkowym, silnym czynnikiem działającym na branżę TSL i średnie stawki transportowe w naszym regionie jest rosyjska agresja na Ukrainę. Z tej przyczyny pogłębił się także problem polskich przewoźników z niedoborem kierowców.
Omawianą sytuację wyraźnie potwierdzają dane – dotychczas średni indeks stawek transportowych za km w 2022 roku wzrósł w Europie o 7 procent w porównaniu do ubiegłego roku. Polski rynek nie jest w tej kwestii wyjątkiem – średnia stawka w transporcie FTL pomiędzy Polską a krajami Unii Europejskiej osiągnęła 1402 euro (o 4,4 procent więcej niż w 2021 roku), generując dynamiczny wzrost praktycznie na wszystkich najważniejszych trasach międzynarodowych. Z kolei na rynku krajowym stawki transportowe dochodzą do 5 zł za kilometr ładowny i 4.50 za kilometr przebiegu.
Czy w nadchodzących miesiącach średnia stawka dalej będzie wzrastać? Wiele wskazuje, że tak, widać jednak pewne czynniki hamujące, takie jak spowolnienie gospodarcze i obniżenie popytu w związku z inflacją. Znakiem zapytania pozostaje też ewentualny sezonowy powrót części restrykcji w związku z pandemią koronawirusa, który może podziałać chłodząco zarówno na stawki transportowe, jak i na ceny paliw.
Jak uchronić się przed wzrostem cen transportowych?
Nie ulega wątpliwości, że wzrost stawek transportowych jest wymuszony opisanymi powyżej czynnikami zewnętrznymi. Co może zrobić przewoźnik, aby ograniczyć podnoszenie cen i zwiększyć atrakcyjność swojej oferty? Dobrym rozwiązaniem jest przewóz ładunków od różnych zleceniodawców, co pozwoli zmniejszyć liczbę pustych przebiegów. Warto także postawić na nowoczesne rozwiązania. Planowanie transportu, realizacja zleceń czy zarządzanie flotą pojazdów to dziedziny, w których realne wsparcie dają systemy TMS oraz telematyka. Narzędzia te pozwalają na redukcję zużycia paliwa, optymalizację przebiegu tras i przyspieszenie komunikacji oraz przepływu danych (w tym informacji niezbędnych do prawidłowego rozliczania krajowych i zagranicznych płac kierowców) w firmie.
