Wiele problemów, z którymi na co dzień borykają się przewoźnicy, wynika z niedokładnej znajomości obowiązujących przepisów. Prawa i obowiązki przewoźnika w precyzyjny sposób określa ustawa Prawo przewozowe. Jak w praktyce reguluje ona transport drogowy?
Co to jest prawo przewozowe?
Składająca się z jedenastu rozdziałów ustawa Prawo przewozowe to ważny element systemu prawnego regulującego działalność firm transportowych w Polsce. Jej zadaniem jest ustalanie zasad, norm i definicji dotyczących przewozu rzeczy i osób na poziomie krajowym oraz międzynarodowym. Polskie prawo przewozowe określa prawa i obowiązki podmiotów wykonujących czynności związane z transportem drogowym, a także sposoby postępowania w przypadku ewentualnych roszczeń.
Jakie są kluczowe regulacje w prawie przewozowym?
Ustawa prawo przewozowe reguluje relacje między przewoźnikami a klientami, określając ich prawa i obowiązki oraz ułatwiając sprawne i bezpieczne funkcjonowanie na rynku transportowym.
Przepisy odnoszą się również do formalności związanych z dokumentacją przewozową, taką jak na przykład list przewozowy, a także wskazują, w jaki sposób należy zawierać umowę przewozu – jakie są jej elementy oraz jakie wymagania spoczywają na poszczególnych stronach. Ustawa zapewnia ochronę przewoźnikom i zleceniodawcom oraz umożliwia rozwiązywanie sporów i dochodzenie roszczeń.
Jaka jest odpowiedzialność przewoźnika według prawa przewozowego?
Według ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe, przewoźnik jest odpowiedzialny za utratę lub ubytek towaru, uszkodzenia przesyłki i opóźnienia w dostawie. Wskazane zostały również okoliczności, które zwalniają przewoźnika z odpowiedzialności za powyższe sytuacje.
Warunki odpowiedzialności przewoźnika
Jak wskazuje ustawa Prawo przewozowe, przewoźnik jest zobowiązany do terminowego i bezpiecznego dostarczenia towaru zgodnie z zapisami umowy. Jest więc odpowiedzialny za stan ładunku oraz działania swoich podwykonawców i współpracowników od chwili przejęcia przesyłki, aż do dostarczenia jej pod wskazany adres – jednak tylko w granicach swoich możliwości. Przewoźnik nie poniesie więc konsekwencji za uszkodzenia towaru spowodowane przez nadawcę lub odbiorcę, nie odpowie również za opóźnienia powstałe wskutek działania siły wyższej.
Jakie są prawa i obowiązki przewoźnika?
Przewoźnik ma prawo do sprawdzenia przesyłki (w obecności właściciela) pod kątem zgodności z przepisami oraz treścią listu przewozowego. Oto informacje, które powinny się w nim znaleźć:
- dane nadawcy i przewoźnika;
- dane odbiorcy, miejsce przeznaczenia przesyłki;
- informacje o towarze: określenie rzeczy, masy, liczby sztuk, sposobu opakowania i oznaczenia;
- wymagane oświadczenia, wskazania dotyczące realizacji zlecenia, inne warunki umowy i sposoby rozliczeń.
Należy podkreślić, że przewoźnik jest odpowiedzialny za stan towaru podczas transportu, dlatego jeśli przesyłka jest zapakowana niewłaściwie, może odmówić wykonania usługi. Może to zrobić również w innych uzasadnionych sytuacjach – szczególnie kiedy zgodnie ze swoją wiedzą oceni, że nie jest w stanie bezpiecznie przewieźć ładunku. Ustawa Prawo przewozowe zakłada też, że przewoźnik może korzystać z usług podwykonawców, ponosi jednak odpowiedzialność za ich działania.
Ustawa wskazuje sposób postępowania w przypadku trudności z otrzymaniem zapłaty od klienta. Przewoźnik ma w takiej sytuacji prawo dootrzymania odszkodowania i odsetek. Jak wskazuje artykuł 57, może też zatrzymać przesyłkę aż do czasu uzyskania zgodnego z umową wynagrodzenia.
Podstawowe obowiązki przewoźnika to między innymi:
- bezpieczny transport: odpowiednie zabezpieczenie przewożonych towarów oraz zapewnienie bezpiecznych i komfortowych warunków podróży dla pasażerów;
- terminowość: czyli realizacja przewozu zgodnie z ustalonym harmonogramem;
- właściwe warunki transportu: uwzględnienie przewidzianych w umowie warunków – np. przewóz towarów w określonym środowisku termicznym;
- przestrzeganie przepisów: przestrzeganie obowiązujących zasad dotyczących transportu towarów i przewozu osób, w tym na przykład norm bezpieczeństwa, przepisów celnych i regulacji w zakresie przewozu materiałów niebezpiecznych (ADR) oraz dotyczących dopuszczalnej liczby pasażerów.
Zleceniodawca – co należy wiedzieć?
W przypadku transportu towarów nadawca oprócz złożenia kompletnego listu przewozowego (i ewentualnie innych niezbędnych dokumentów), zobowiązany jest także do oddania rzeczy w stanie, który umożliwia ich bezpieczny przewóz. Odnosi się to również do właściwego opakowania ładunku. Przypominamy – zgodnie z artykułem 42 prawa przewozowego, przewoźnik ma prawo do odmówienia transportu towarów, których stan nie pozwala na bezpieczny przewóz.
Reklamacje i odszkodowania w prawie przewozowym
Reklamacje w branży TSL zdarzają się stosunkowo często – specyfika przewozów sprzyja sytuacjom, w których może dojść do uszkodzenia ładunków czy opóźnień w dostawach. Bardzo istotne jest, aby roszczenia zgłosić w odpowiednim terminie, a także dostarczyć pełną dokumentację, która potwierdzi ich zasadność.
Art. 65 prawa przewozowego wskazuje okoliczności, w których wniesiona przez klienta reklamacja może zostać uznana za uzasadnioną: „Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki”.
Przedstawiono również sytuacje, które zwalniają przewoźnika z odpowiedzialności, a tym samym powodują, że roszczenia nie będą mogły zostać uznane za zasadne. Są to zdarzenia, w których utrata, ubytek, uszkodzenie lub opóźnienie w przewozie przesyłki powstały wskutek:
- przyczyn występujących po stronie nadawcy lub odbiorcy;
- właściwości towaru;
- działania siły wyższej.
Pamiętajmy jednak, że to przewoźnik musi udowodnić, że właśnie powyższe okoliczności spowodowały wystąpienie szkód lub opóźnień w dostawie. Szczegółowy opis sytuacji, w których przewoźnik ponosi odpowiedzialność lub jest z niej zwolniony, znajduje się w Rozdziale 7 ustawy Prawo przewozowe. Warto podkreślić, że przewoźnik ma obowiązek zweryfikować poprawność danych zawartych w liście przewozowym. Jeśli w dokumentacji nie zostaną odnotowane zastrzeżenia co do ilości, stanu czy opakowania ładunku, przyjmuje się, że jest on zgodny z treścią listu przewozowego.
W kwestii ewentualnych reklamacji, ważnych informacji dostarcza art. 77 prawa przewozowego, który odnosi się do przedawnienia roszczeń. Artykuł ten wskazuje między innymi, że „z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 78 roszczenia dochodzone na podstawie ustawy lub przepisów wydanych w jej wykonaniu przedawniają się z upływem roku”. Roszczenia z tytułu opóźnień w dostawie (bez ubytku/uszkodzenia ładunku) przedawniają się z upływem 2 miesięcy od chwili wydania przesyłki.
Sytuacje sporne pomiędzy przewoźnikiem a klientem dotyczą zatem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu. W praktyce oznacza to na przykład, że podczas transportu towar uległ zniszczeniu, zgubieniu, zdekompletowaniu lub stracił swoje właściwości wskutek mechanicznego bądź chemicznego uszkodzenia. Podstawą roszczeń jest w takiej sytuacji protokół o stanie przesyłki oraz okolicznościach powstania szkody. Odbiorca może zażądać sporządzenia protokołu w terminie do 7 dni od doręczenia towaru.
W razie nienależytego wykonania umowy przewozu odbiorca ma prawo do odszkodowania. Roszczenie nie może przewyższyć wartości rynkowej towaru w danym miejscu i czasie.
Do odpowiedzialności przewoźnika w zakresie przewozu osób odnosi się natomiast Rozdział 6 ustawy.
Jakie są praktyczne aspekty prawne przewozu osób?
Przedsiębiorca świadczący usługi przewozu osób zobowiązany jest do działania w zgodzie z przepisami prawa oraz do spełniania warunków zawartej z pasażerem umowy przewozu. Umowa zaczyna obowiązywać już w momencie zakupu biletu przez podróżnego.
Przewoźnik musi dołożyć wszelkich starań, aby przestrzegać rozkładu jazdy oraz ustalonej trasy. Niezbędne jest zapewnienie pasażerom właściwego poziomu bezpieczeństwa i higieny podczas podróży. W określonych sytuacjach przewoźnik ponosi także odpowiedzialność za przewożone przez podróżnych bagaże.
Do kolejnych obowiązków przewoźnika należy informowanie pasażerów o wszystkich stosowanych cennikach i taryfach, a w razie potrzeby – do udostępnienia wglądu do przepisów i regulaminów przewozowych. Przewoźnik powinien również na bieżąco informować o zmianach w harmonogramie przyjazdów i odjazdów.
Zgodnie z ustawą – Prawo przewozowe rozdział 6, przewoźnik odpowiada za szkodę, jaką podróżny poniósł wskutek:
- przedwczesnego odjazdu środka transportowego;
- opóźnienia lub odwołania regularnie kursującego środka transportu.
O ile wina przewoźnika w pierwszej sytuacji jest dość oczywista, tak opóźnienia lub odwołania mogą powstawać z różnych przyczyn. Aby roszczenia pasażera były uznane za uzasadnione, opóźnienie lub odwołanie kursu musi nastąpić z winy umyślnej, lub niedbalstwa przewoźnika. Oznacza to, że opóźnienia wynikające, np. ze złych warunków pogodowych lub niezależnych od kierowcy sytuacji na drodze, nie zostaną rozpatrzone pozytywnie.
W tym kontekście warto wrócić jeszcze to tematu praw przewoźnika. Jak wskazuje art. 33a prawa przewozowego, „przewoźnik lub organizator publicznego transportu zbiorowego albo osoba przez niego upoważniona, legitymując się identyfikatorem umieszczonym w widocznym miejscu, może dokonywać kontroli dokumentów przewozu osób lub bagażu”. Przewoźnik może również tworzyć swoje regulaminy i zasady transportu (o ile nie kolidują one z obowiązującymi przepisami) oraz ma prawo powierzyć przewóz innemu przewoźnikowi – wciąż pozostaje jednak osobiście odpowiedzialny za jego prawidłowe wykonanie.
