Konwencja celna TIR (z francuskiego Transport International Routier, czyli Międzynarodowy Transport Drogowy) to jedna z najważniejszych konwencji stosowanych w branży transportowej. Jej początki sięgają jeszcze lat siedemdziesiątych, a konkretnie 14 listopada 1975 roku, kiedy to w Genewie została zorganizowana konferencja Europejskiej Komisji Narodów Zjednoczonych (UNECE). To właśnie wtedy rozpoczęto pracę nad nowymi procedurami celnymi dla transportu drogowego. W ramach Unii Europejskiej przepisy zostały przyjęte w 1978 roku i przetrwały do chwili obecnej w tylko nieznacznie zmienionej formie.
Tyle na temat historii. Jaka jest definicja konwencji TIR? Jak dokładnie wyglądają procedury w 2022 roku? Jakich krajów oraz jakich przewozów dotyczy i w jakim celu została wprowadzona konwencja TIR? Najważniejsze informacje znajdziesz w poniższym artykule – zapraszamy!
Co to jest konwencja TIR oraz jak wygląda procedura?
Konwencja TIR jest umową regulującą procedury w transporcie międzynarodowym. Porozumienie dotyczy przepisów stosowanych na przejściach granicznych oraz w urzędach celnych. Konwencja TIR umożliwia sprawny przewóz towarów poprzez granice poszczególnych krajów tranzytowych. Jest to możliwe dzięki ograniczeniu do minimum kontroli celnych – obowiązują one jedynie w kraju rozpoczęcia i zakończenia transportu. Jak w praktyce wygląda procedura?
- ładunek towaru,
- sprawdzenie i zaplombowanie towaru na terenie państwa, w którym rozpoczyna się transport,
- przejazd przez kraje tranzytowe bez kontroli zawartości towaru – weryfikacji podlega jedynie tzw. karnet TIR,
- odplombowanie, kontrola celna i rozładunek w kraju docelowym.
Jaki jest cel konwencji TIR?
Konwencja TIR dotyczy towarów celnych, a zatem jej podstawowym zadaniem jest usprawnienie przepływu ładunków i usystematyzowanie przepisów, a tym samym ułatwienie i przyspieszenie międzynarodowego handlu. Obecnie, w dobie bardzo szybkiej wymiany handlowej i powiązanych wzajemnie rynków na całym świecie, trudno wyobrazić sobie prawidłowe funkcjonowanie gospodarek poszczególnych krajów bez tego typu udogodnień.
W jakich przypadkach realizowana jest procedura TIR?
Zgodnie z przepisami konwencji TIR, procedurę można stosować wyłącznie w stosunku do międzynarodowego transportu drogowego. Nie oznacza to jednak, że konwencja TIR dotyczy wszystkich przewozów międzynarodowych – ogranicza się ją wyłącznie do sytuacji, kiedy następuje przekroczenie granicy celnej, a więc na przykład podczas transportu pomiędzy Unią Europejską a Wielką Brytanią. Konwencja TIR obowiązuje również na przykład w sytuacji, kiedy załadunek i rozładunek ma miejsce w dwóch różnych krajach Unii Europejskiej, ale transport obejmuje także przejazd tranzytowy przez terytorium państwa spoza wspólnoty.
Oprócz powyższych wymagań jest jeszcze kilka innych warunków koniecznych do spełnienia, aby możliwe było zwolnienie od odprawy celnej, które zapewnia konwencja TIR. Kluczowe kwestie to: zaplombowanie ładunku, posiadanie aktualnego świadectwa sprawności technicznej pojazdu oraz jazda wyłącznie po ustalonej wcześniej trasie.
Konwencja TIR w szczegółowy sposób określa zasady dotyczące warunków technicznych pojazdów. W artykule 1 dokumentu możemy przeczytać, że:
Za nadające się do międzynarodowego przewozu towarów pod zamknięciem celnym można uznać tylko takie pojazdy, których pomieszczenie przeznaczone na ładunek jest zbudowane i urządzone w taki sposób:
a) aby żaden towar nie mógł być wyjęty z zamkniętej części pojazdu lub do niej włożony bez
pozostawienia widocznych śladów włamania lub bez zerwania zamknięcia celnego;
b) aby zamknięcie celne mogło być nałożone w sposób prosty i skuteczny;
c) aby nie zawierały żadnej ukrytej przestrzeni, w której można by ukryć towary;
d) aby wszystkie miejsca mogące pomieścić towary były łatwo dostępne dla kontroli celnej.
W jakich przypadkach zakazane są operacje TIR?
Konwencja TIR pozwala na przewożenie prawie wszystkich towarów. Wykluczone zostały jedynie papierosy oraz większość produktów alkoholowych – w tym przypadku dopuszczalny jest przewóz piwa oraz wina. Przepisy zezwalają również na przewóz tytoniu w formie surowej.
Zasady użytkowania karnetu TIR
Karnet TIR to międzynarodowy dokument tranzytowy, niezbędny do skutecznego realizowania procedury TIR. Każdy karnet posiada zabezpieczenia (między innymi znak wodny), a także indywidualny numer i kod kreskowy. Przewozy ładunków w ramach konwencji TIR mogą być wykonywane jedynie za pomocą pojazdów i kontenerów, które posiadają ważne świadectwo uznania.
Podmiotem uprawnionym do wydania karnetu jest Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników w Polsce. Samochód ciężarowy wykonujący tego typu przewóz powinien być odpowiednio oznaczony – w tym celu używa się niebieskiej tabliczki opatrzonej skrótem „TIR”, która musi znajdować zarówno z przodu, jak i z tyłu pojazdu.
Co należy zrobić, aby uzyskać karnet TIR? Niezbędne jest przedstawienie zezwolenia, które wydaje Dyrektor Izby Celnej w Warszawie. Poza tym główne kryteria to między innymi posiadanie licencji na przewozy międzynarodowe, stabilne warunki finansowe przedsiębiorstwa, które wnioskuje o karnet, brak poważnych naruszeń w zakresie prawa podatkowego i celnego oraz brak postępowania egzekucyjnego lub upadłościowego w firmie. Do wniosku należy także dołączyć opinię wydaną przez ZMPD, wraz z indywidualnym numerem identyfikacyjnym wnioskodawcy.
Bardzo ważną kwestią jest okres ważności karnetu TIR. Jest on nieprzekraczalny i wynosi 120 dni od daty wydania. Warto podkreślić, że prawo nie dopuszcza możliwości użyczenia karnetu osobom trzecim – jest to kwalifikowane jako poważne naruszenie i grozi cofnięciem pozwolenia na wykonywanie przewozów w ramach konwencji TIR. Istotną zasadą jest również konieczność zgłoszenia pojazdu i towaru oraz karnetu nie tylko w docelowym, ale także we wszystkich przejściowych urzędach celnych.
Jednak karnet TIR to nie tylko dokument celny, ale także gwarancyjny. Kwota gwarancyjna wynosi 100 000 euro (przede wszystkim w krajach UE i w Ukrainie), 60 000 euro (między innymi w Rosji) lub 50 000 euro w pozostałych państwach.
Jakich krajów dotyczy konwencja TIR?
Aktualnie konwencję TIR podpisało 77 stron. Przepisami objęta jest cała Europa, Stany Zjednoczone, Kanada, Bliski i Środkowy Wschód, Afryka Północna oraz częściowo Ameryka Południowa (Chile i Urugwaj).
