Pakiet mobilności to bez wątpienia jeden z głównych tematów w branży TSL w 2022 roku. Nowe przepisy w mniejszym bądź większym zakresie wpłyną na niemal wszystkie przewozy międzynarodowe wykonywane na terytorium Unii Europejskiej. Już dziś możemy stwierdzić, że prawdziwa rewolucja czeka przedsiębiorstwa, których usługi dotyczą transportu wykonywanego za pomocą pojazdów do 3,5 tony, czyli tak zwanych busów.
Jak uzyskać licencję transportową dla firmy dysponującej busami? Jak wyglądają nowe regulacje dotyczące delegowania kierowców oraz w jaki sposób zmienią się zasady w zakresie czasu pracy kierowcy busa? Poznaj najważniejsze zmiany w transporcie lekkim – zapraszamy do lektury.
Pakiet mobilności a transport międzynarodowy busem
Najbliższe kilka lat to okres, w którym właściciele firm wykorzystujących busy będą musieli dostosować się do wielu nowych wymagań i regulacji, miedzy innymi w zakresie konieczności uzyskania licencji transportowej i zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika.
To nie wszystko – w dalszej perspektywie przedsiębiorcy muszą przygotować się na zmiany dotyczące rozliczania czasu pracy, przerw, odpoczynków i płacy kierowców oraz wyposażyć swoje busy w tachografy. W praktyce najnowsze przepisy oznaczają konieczność spełnienia wymagań, którym dotychczas podlegał transport ciężki. Według twórców pakietu mobilności, zmiany te mają zwiększyć bezpieczeństwo kierowców, a także zapewnić przewoźnikom sprawiedliwy dostęp do rynków poszczególnych krajów wspólnoty.
Regulacje dla busów od 2,5 do 3,5 tony znajdują się w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady numer 2020/1055, które jest uaktualnieniem i rozwinięciem dotychczas obowiązujących rozporządzeń europejskich – nr 1071/2009, 1072/2009 oraz 1024/2012. Przedsiębiorstwa, które planują wykonywać transport towarów na obszarze UE, najpóźniej z dniem wejścia w życie przepisów (20 maja 2022) muszą posiadać wspomnianą wcześniej licencję wspólnotową oraz osobny wpis dla każdego wykorzystywanego pojazdu. Składanie wniosków w tej sprawie możliwe jest od 5 lutego bieżącego roku.
Dla jakich busów będzie wymagana licencja wspólnotowa?
Czy omawiane zmiany dotyczą całego transportu lekkiego? Nie – rozporządzenie obejmuje pojazdy lub zespoły pojazdów powyżej 2,5 tony dopuszczalnej masy całkowitej. Również w tej kategorii obowiązują wyjątki i wyłączenia od obowiązywania nowych zasad, które omówiliśmy w dalszej części artykułu.
Warunki uzyskania licencji wspólnotowej dla busów
Pierwszym krokiem, aby otrzymać licencję transportową jest uzyskanie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika.
Aby uzyskać zezwolenie, przedsiębiorca musi cieszyć się dobrą reputacją, mieć niezbędne (potwierdzone stosownym certyfikatem) kompetencje zawodowe, a także spełniać wymagania w zakresie siedziby firmy i zdolności finansowej.
Wraz z wnioskiem o wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego należy złożyć wszystkie wymagane dokumenty, oświadczenia oraz dowód uiszczenia opłaty, która w tym przypadku wynosi 1000 zł. W przypadku busów o dopuszczalnej masie całkowitej pomiędzy 2,5 t. a 3,5 t., wymagana udokumentowana zdolność finansowa przedsiębiorstwa to 1800 euro dla pierwszego oraz po 900 euro dla każdego kolejnego wykorzystywanego pojazdu.
Kondycja finansowa przedsiębiorstwa może być potwierdzona poprzez roczne sprawozdanie, gwarancję bankową lub odpowiednie ubezpieczenie. W razie wystąpienia braków formalnych w dokumentacji, przedsiębiorca zostanie wezwany od ich uzupełnienia w terminie 7 dni od daty otrzymania powiadomienia. Decyzja w większości przypadków jest wydawana w ciągu miesiąca od złożenia wniosku i przysługuje od niej odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego.
Posiadanie powyższego zezwolenia jest jednym z warunków otrzymania licencji wspólnotowej, uprawniającej do wykonywania międzynarodowego transportu. Oba wnioski należy złożyć jednocześnie – do Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego w Warszawie. Jakie są kolejne warunki, które trzeba spełnić? Należy wskazać okres obowiązywania licencji, dołączyć zaświadczenie o liczbie pojazdów zgłoszonych do usług transportowych, informację z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności za przestępstwa w dziedzinach określonych w art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia (WE) 1071/2009, a także oświadczenie dotyczące kierowców, bazy eksploatacyjnej, o niekaralności za poważne naruszenia oraz osoby zarządzającej transportem.
Podobnie jak w przypadku zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika, wniosek powinien być zawierać dowód uiszczenia wymaganych opłat, możliwe jest też wskazanie pełnomocnika w sprawach administracyjnych. Podobne są również warunki, które trzeba spełnić aby uzyskać licencję. Omówmy najważniejsze z nich.
- Certyfikat Kompetencji Zawodowych: jego posiadanie stanowi formalne potwierdzenie kwalifikacji w zakresie prowadzenia firmy transportowej. Aby móc rozpocząć taką działalność, wśród kadry zarządzającej transportem musi znajdować się przynajmniej jedna osoba, która posiada taki certyfikat. Dokument wydawany jest po zdaniu egzaminu przed komisją Instytutu Transportu Samochodowego. Test zawiera 64 pytania wielokrotnego wyboru oraz zadanie egzaminacyjne dotyczące zagadnień praktycznych (obejmujących między innymi czasu pracy kierowców). Aby zdać, niezbędne jest uzyskanie minimum 60% ogólnej liczby punktów. Istnieje możliwość całkowitego lub częściowego zwolnienia z egzaminu – np. z zakresu objętego programem ukończonych studiów. Konieczne jest wówczas udokumentowanie posiadanego wykształcenia,
- zabezpieczenie finansowe: wymóg ten ma stanowić potwierdzenie, że firma dysponuje kapitałem umożliwiającym wykonywanie działalności gospodarczej i realizację powierzonych zleceń. Warunki w zakresie zabezpieczenia finansowego wyglądają w tym przypadku tak jak w odniesieniu do zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego – 1800 euro na pierwszy pojazd i po 900 euro za każdy następny bus. W kontekście finansów warto wspomnieć także o kosztach wydania licencji wspólnotowej. Jeżeli okres jej ważności to maksymalnie 5 lat, koszt ten wynosi 4000 zł + 400 zł za każdy wypis. Jeżeli wnioskowany okres ważności jest dłuższy – od 5 do 10 lat, wydatki z tego tytułu wynoszą 8000 zł + 880 za każdy dodatkowy wypis z licencji,
- siedziba w jednym z państw członkowskich: przedsiębiorca musi posiadać rzeczywistą i stałą siedzibę w kraju Unii Europejskiej oraz bazę eksploatacyjną, czyli miejsce postojowe, załadunku/rozładunku, łączenia ładunków lub naprawy pojazdów,
- dobra reputacja – o dobrej reputacji możemy mówić w sytuacji, kiedy przewoźnik lub osoba zarządzająca transportem nie jest prawomocnie skazana za przestępstwa umyślne z zakresu prawa o ruchu drogowym, prawa handlowego, upadłościowego, a także handlu ludźmi i narkotykami oraz przeciwko obrotowi gospodarczemu, bezpieczeństwu w komunikacji i wiarygodności dokumentów. Dobrą reputację można utracić między innymi wskutek poważnych naruszeń dotyczących na przykład czasu pracy i odpoczynku kierowcy, bezpieczeństwa w przewozie towarów (szczególnie ładunków niebezpiecznych) czy maksymalnej masy pojazdów używanych w transporcie. Pełną listę naruszeń znaleźć można w artykule 6 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 1071/2009.
Prywatny oraz zarobkowy przewóz busem – jakie są różnice?
W świetle przepisów pakietu mobilności rozróżnienie prywatnego oraz zarobkowego przewozu busem jest stosunkowo prostą, ale istotną kwestią. Definicja przewozów zarobkowych jest dość oczywista – jest to przewóz osób lub towarów wykonywany odpłatnie, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Więcej wątpliwości interpretacyjnych dostarcza rozróżnienie przewozów na potrzeby własne i tzw. przewozów niehandlowych w celach prywatnych. Pierwszy z tych rodzajów transportu opisany jest w artykule 4 ustawy o transporcie drogowym w następujący sposób:
„niezarobkowy przewóz drogowy – przewóz na potrzeby własne – każdy przejazd pojazdu po drogach publicznych z pasażerami lub bez, załadowanego lub bez ładunku, przeznaczonego do nieodpłatnego krajowego i międzynarodowego przewozu drogowego osób lub rzeczy, wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do jego podstawowej działalności gospodarczej”.
Ustawodawca wskazuje również, że kierowcą samochodu wykorzystywanego w takich przewozach może być tylko pracownik firmy lub przedsiębiorca (który z kolei musi być właścicielem pojazdu), a sam przejazd nie może być wykonywany w ramach usługi przewozu turystycznego.
Niehandlowy przewóz jest natomiast zdefiniowany w przepisach rozporządzenia (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 561/2006: „niehandlowy przewóz” oznacza każdy przewóz drogowy inny niż przewóz zarobkowy lub na potrzeby własne, za który nie otrzymuje się bezpośredniego ani pośredniego wynagrodzenia i który nie generuje bezpośrednio ani pośrednio żadnego dochodu dla kierowcy pojazdu ani nikogo innego oraz który nie ma związku z działalnością zawodową ani zarobkową”.
Pakiet mobilności a busy do 9 miejsc
Oprócz przewozów na potrzeby własne i przewozu niehandlowego istnieją również inne wyłączenia od nowych przepisów. Nie są one jednak bezpośrednio związane z liczbą miejsc, które posiada bus. Wyłączenia dotyczą między innymi lokalizacji, w których wykonywane są usługi transportowe. W związku z licznymi wątpliwościami warto podkreślić raz jeszcze – nowe przepisy dotyczą tylko i wyłącznie międzynarodowego transportu drogowego rzeczy, a zatem obowiązujące zasady w żaden sposób nie zmieniają się wobec krajowego transportu towarów. Powyższa definicja oznacza również, że bez zmian pozostaje międzynarodowy przewóz osób busami do 3,5 tony oraz krajowy transport osób.
Tachografy dla busów
To nie wszystkie duże zmiany, które czekają przewoźników w związku z pakietem mobilności. Już od lipca 2026 roku każdy bus od 2,5 do 3,5 t dopuszczalnej masy całkowitej wykonujący przewozy międzynarodowe będzie musiał zostać wyposażony w inteligentny tachograf. Przewoźników zacznie zatem obowiązywać Rozporządzenie (UE) nr 165/2014, a Inspektorzy będą mogli weryfikować archiwalne dane z urządzenia – do 56 dni od momentu przeprowadzania kontroli.
Czas pracy kierowcy busa
Przepisy dotyczące obowiązku używania tachografów cyfrowych drugiej generacji idą w parze ze zmianami w rozliczaniu czasu pracy. Oznacza to, że od 2026 roku kierowcy zatrudnieni w przewozie towarów za pomocą busów objęci będą normami czasu jazdy, przerw i odpoczynków, które można znaleźć w rozporządzeniu (WE) 561/2006. Należy pamiętać, że za błędy rozliczeniach grożą surowe kary ze strony krajowych i zagranicznych instytucji kontrolnych. Aby mieć pewność poprawnego rozliczenia płacy oraz czasu pracy kierowcy, warto skorzystać z usług ekspertów OCRK.
Delegowanie kierowcy busa
Omawiając zmiany, które w transporcie lekkim wprowadził pakiet mobilności, nie można zapomnieć o obowiązku zgłaszania pracowników delegowanych w systemie IMI. Jest to wielojęzyczna i bezpieczna sieć, która umożliwia bezpośrednią komunikację organów publicznych na terenie Unii Europejskiej. Nowy system zgłaszania delegacji działa od 2 lutego i zastąpił istniejące dotychczas platformy wykorzystywane w tym celu, takie jak niemiecki Milog czy francuski SIPSI.
Poprzez specjalny formularz należy zgłaszać kierowców wykonujących kabotaż oraz operacje cross-trade zarówno busami od 2,5 dmc, jak i pojazdami ciężkimi. Deklaracja delegowania powinna zawierać między innymi informacje o tożsamości przewoźnika, dane pojazdu i umowy o pracę nawiązanej z kierowcą (wraz z jego danymi personalnymi), rodzaj przewozu oraz daty rozpoczęcia i zakończenia usługi transportowej.
