Tranzyt w logistyce odgrywa niezwykle istotną rolę – jest jednym z kluczowych elementów w łańcuchu dostaw transportu międzynarodowego. Współcześnie, w erze globalnej gospodarki, gdzie firmy operują na wielu rynkach jednocześnie, prawidłowe zarządzanie logistyką i procedurami tranzytowymi powinno być dokładnie przemyślanym elementem strategii przedsiębiorstwa.
W dzisiejszym artykule poznasz rodzaje tranzytu oraz przepisy prawne związane z tego typu operacjami transportowymi. Zapraszamy do lektury!
Czym jest tranzyt w kontekście logistyki?
Tranzyt towarów odgrywa bardzo istotną rolę w kontekście swobodnej wymiany handlowej w transporcie międzynarodowym. Termin ten odnosi się do przewożenia towarów z miejsca załadunku do miejsca docelowego (czyli kraju, w którym planowany jest rozładunek) poprzez terytorium kraju trzeciego, będącego właśnie państwem tranzytowym.
W praktyce oznacza to, że w kraju, w którym nie następuje załadunek ani rozładunek towarów, nie uiszcza się opłat celnych i podatkowych – obowiązują one w państwie docelowym, gdzie wykonywany jest rozładunek. Tranzyt w logistyce obejmuje zarówno transport drogowy, morski, jak i kolejowy. To jeden z kluczowych elementów łańcucha dostaw i jest niezbędny w sprawnym dostarczaniu towarów do ich docelowych miejsc przeznaczenia.
Przykładem przewozu tranzytowego może być przejazd przez Niemcy podczas realizowania zlecenia transportowego, w ramach którego załadunek miał miejsce w Polsce, a rozładunek – w Belgii.
Warto zaznaczyć, że tranzyt towarów jest regulowany przez różnego rodzaju porozumienia, konwencje i umowy, które określają warunki, procedury oraz obowiązki związane z przemieszczaniem towarów w transporcie międzynarodowym – jest to Konwencja i Statut o wolności tranzytu, a także Konwencja o handlu tranzytowym krajów bez dostępu do morza i konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej, podpisana pomiędzy krajami Unii Europejskiej, a 8 innymi państwami (Wielka Brytania, Norwegia, Islandia, Szwajcara, Turcja, Ukraina, Serbia i Macedonia Północna).
Rodzaje tranzytu: wewnętrzny i zewnętrzny
W ramach podstawowego podziału możemy wyróżnić dwa rodzaje tranzytu: wewnętrzny i zewnętrzny. Czym się charakteryzują?
Tranzyt zewnętrzny (T1L) to przewóz, w ramach którego następuje zmiana statusu celnego towarów – jest to transport ładunków pochodzących spoza obszaru Unii Europejskiej przez terytorium UE. To także tranzyt towarów unijnych, które muszą zostać wywiezione do państw spoza UE.
Wewnętrzny tranzyt towarów (T2L) to transport międzynarodowy, który ma miejsce wewnątrz granic celnych Unii Europejskiej. Status ładunku pozostaje wówczas bez zmian, a sam przewóz wiąże się z prostymi formalnościami. W ramach tranzytu wewnętrznego można zmienić rodzaj transportu, nie jest natomiast dozwolone dokonywanie zmian w zawartości przewożonego ładunku.
Jakie są procedury dla różnych rodzajów tranzytu?
Jakie są zasady regulujące tranzyt towarów? Przyjrzyjmy się najważniejszym procedurom:
- Procedura TIR: działa na podstawie przepisów, które znajdują się w Konwencji TIR (z francuskiego – Transport International Routier, czyli Międzynarodowy Transport Drogowy) i ma na celu ograniczenie opłat celnych w krajach tranzytowych oraz zmniejszenie liczby formalności w punktach granicznych. Podczas tranzytu towarów prowadzonego w ramach procedury TIR nie można wykonywać przeładunku, a sam ładunek musi zostać zaplombowany. Kolejne ważne wymogi to konieczność zaakceptowania trasy przejazdu przez urzędy celne poszczególnych krajów oraz posiadanie specjalnego świadectwa, które stanowi potwierdzenie, że dany pojazd może zostać dopuszczony do transportu międzynarodowego pod zamknięciami celnymi. Przewożony ładunek ma status przesyłki celnej.
- Wspólnotowa Procedura Tranzytowa: jest to Konwencja WPT, czyli umowa dotycząca transportu drogowego, lotniczego, kolejowego i morskiego, podpisana pomiędzy państwami Unii Europejskiej a krajami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Podobnie jak inne tego typu procedury, umowa ta ma za zadanie usprawnienie transportu międzynarodowego oraz zniesienie opłat celnych. Tranzyt towarów w ramach WPT jest możliwy w sytuacji, kiedy ładunek przewożony jest pomiędzy co najmniej jedną granicą państwa, będącego sygnatariuszem umowy. Konieczne jest zabezpieczenie w urzędzie wyjścia, należy również posiadać dokument SAD.
Odnosząc się do kwestii tranzytu towarów, warto wspomnieć również o istotnym dla międzynarodowej branży TSL dokumencie, jakim jest CMR. Dokument ten określa prawa i obowiązki stron umowy przewozowej, głównie przewoźnika i zleceniodawcy. CRM potwierdza zawarcie umowy przewozowej, służy jako dowód dostarczenia towarów w miejsce przeznaczenia i w praktyce ujednolica dokumentację związaną z wykonywaniem zleceń w międzynarodowym transporcie drogowym.
Znaczenie tranzytu w łańcuchu dostaw
Tranzyt towarów zapewnia między innymi szybkie przemieszczanie ładunków od punktu początkowego, do miejsca docelowego, przyspieszając dostawę. Planowanie optymalnych tras umożliwia minimalizowanie kosztów transportu, unikanie zbędnych przystanków i ograniczanie pustych kilometrów. Swobodny tranzyt towarów pozwala również na szybką reakcję firm na zmieniający się popyt i potrzeby klientów.
