Zanieczyszczenie powietrza ma niebagatelny wpływ na zdrowie człowieka, oddziałuje też negatywnie na klimat. Z tego powodu aktualne działania w kierunku zmniejszenia emisji CO2 zmierzają do zwiększenia na rynku unijnym liczby bezemisyjnych pojazdów ciężkich.
Z poniższego artykułu dowiesz się wszystkiego o opłatach za emisję CO2 dla samochodów ciężarowych. Omówimy obowiązujące przepisy w zakresie klasy emisji i stawki na rok 2024 oraz odpowiemy na najczęściej zadawane pytania. Zapraszamy do lektury.
Czym są klasy emisji CO2 dla ciężarówek?
Transport ciężarowy odpowiada za ponad 25% emisji gazów cieplarnianych pochodzących z transportu w UE i 6% całkowitych emisji gazów cieplarnianych w UE. W skutek tego Komisja Europejska w dniu 18 stycznia 2024 r. osiągnęła porozumienie między Parlamentem Europejskim a Radą w sprawie wstępnego porozumienia podnoszącego dotychczasowe normy emisji CO2 dla nowych pojazdów ciężkich wprowadzanych na rynek UE od 2030 r. Wydane w tym procesie rozporządzenie 2024/1610 określa nowe cele redukcji emisji CO2 na 2030 r., 2035 r. i 2040 r.
Założenie wprowadzonych zmian to zmniejszenie emisji CO2 o:
- 15% dla podgrup pojazdów 4-UD, 4-RD, 4-LH, 5-RD, 5-LH, 9-RD, 9-LH, 10-RD i 10-LH w odniesieniu do okresów sprawozdawczych w latach od 2025 do 2029 r.,
- 45% w latach 2030 – 2034,
- 65% w latach 2035 – 2039,
- 90% od 2040 r.,
w porównaniu z poziomami z 2019 r.
Zakres wzmiankowanego rozporządzenia oraz normy w nim wskazane będą miały zastosowanie do prawie wszystkich samochodów ciężarowych (w tym pojazdów specjalistycznych, takich jak śmieciarki, wywrotnice lub mieszarki betonowe) od 2035 r. Indywidualne cele redukcji emisji ustalono począwszy od 2030 r. dla przyczep ̶ 7,5% i naczep ̶ 10%.
Zmiany obejmą też autobusy. Aby przyspieszyć przejście na bezemisyjny transport publiczny nowe autobusy miejskie będą musiały zmniejszyć emisję CO2 aż o 90% od 2030 r., a do 2035 r. być bezemisyjne.
Aby umożliwić obliczanie poziomu emisji CO2 przez pojazdy ciężarowe, Komisja Europejska opracowała narzędzie symulacyjne VECTO (Vehicle Energy Consumption Calculation Tool). Od stycznia 2019 r. zakres stosowania VECTO był stopniowo rozszerzany, by systematycznie obejmować coraz większą liczbę grup pojazdów:
- ciężkie samochody ciężarowe ze standardową konfiguracją osi,
- średnie ciężarówki,
- ciężarówki ze specjalną konfiguracją osi,
- autobusy i autokary.
Do narzędzia opracowano i włączono różne profile przeznaczone dla ciężarówek, autobusów i autokarów. VECTO jest dostępny jako plik wykonywalny do pobrania, przeznaczony do użytku na jednym komputerze oraz opiera się na charakterystycznych parametrach, aby określić zużycie energii każdego istotnego komponentu pojazdu (np. opory toczenia, opór powietrza, masy i bezwładności, tarcie skrzyni biegów, moc pomocnicza i wydajność silnika). Te wartości wejściowe służą do symulacji emisji CO2 i zużycia paliwa w znormalizowanych cyklach jazdy. Dane dotyczące emisji CO2 i zużycia paliwa określone przy użyciu VECTO (wraz z innymi powiązanymi parametrami), muszą być monitorowane i zgłaszane KE przez producentów pojazdów oraz muszą być dostępne publicznie.
Jak ustalane są klasy emisji CO2 dla pojazdów ciężarowych?
Zasady ustalania wysokości opłat za korzystanie z infrastruktury drogowej pobieranych od przedsiębiorstw i innych podmiotów zawarto w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/62/WE z dnia 17 czerwca 1999 r. Pierwotna dyrektywa została znowelizowana dyrektywami 2006/38/WE z dnia 17 maja 2006 r., 2011/76/UE z dnia 27 września 2011 r. oraz 2022/362 z dnia 24 lutego 2022 r.
Zgodnie z przepisami podmioty, które realizują przewozy pojazdami nieprzyjaznymi dla klimatu oraz wpływającymi negatywnie na infrastrukturę drogową, mają obowiązek wnoszenia opłat, w tym opłat z tytułu kosztów zewnętrznych za zanieczyszczanie powietrza i emisję CO2 dla pojazdów ciężkich.
Ponadto producenci lub inne podmioty odpowiedzialne za określenie emisji CO2 pojazdu ciężkiego, podlegającego przepisom art. 9 rozporządzenia (UE) 2017/2400 lub art. 8 rozporządzenia wykonawczego (UE) 2022/1362, mają obowiązek zgłoszenia danych dotyczących nowego pojazdu ciężarowego na temat emisji CO2.
W Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1242 z dnia 20 czerwca 2019 r. określającym normy emisji CO2 dla nowych pojazdów ciężkich, wskazano sposób obliczania emisji CO2 dla określonych okresów sprawozdawczych oraz odniesiono to do nowych grup i podgrup pojazdów.
Na podstawie między innymi zużycia paliwa oraz emisji spalin dokonano skatalogowania pojazdów przypisując tym pojazdom określoną klasę. W odniesieniu do klasy, państwa członkowskie mogą określać dla tych pojazdów wymaganą opłatę, uwzględniając stopień emisji CO2. Co oczywiste, wyższa opłata przewidziana jest dla pojazdów bardziej emisyjnych oraz tych, które zużywają więcej paliwa.
Jakie są aktualne klasy emisji CO2 w 2024 roku?
Katalogowanie pojazdów pod względem emisyjności CO2 jest niezależne od obecnie obowiązującego stopnia bezpieczeństwa i emisyjności pojazdu EURO. Komisja wskazała progi emisji CO2 w Dyrektywie 1999/62/WE w sprawie pobierania opłat za użytkowanie infrastruktury drogowej przez pojazdy. Znajdziesz tutaj>>>
W systemie funkcjonuje obecnie pięć klas emisji CO2:
- Klasa 1 ̶ pojazdy o emisji CO2 do 5% poniżej ścieżki redukcji emisji,
- Klasa 2 ̶ pojazdy o emisji CO2 od 5% do 8% poniżej ścieżki redukcji emisji,
- Klasa 3 ̶ pojazdy o emisji CO2 ponad 8% poniżej ścieżki redukcji emisji,
- Klasa 4 ̶ pojazdy niskoemisyjne o emisji CO2 co najmniej 50% poniżej ścieżki redukcji emisji,
- Klasa 5 ̶ pojazdy zeroemisyjne.
Jak wygląda system opłat za emisję CO2 w Niemczech?
A jak to wygląda w Niemczech? Sprawa jest bardzo złożona.
Po pierwsze, od grudnia 2023 r. wprowadzono nową metodę określenia emisji CO2 w Niemczech oraz klasy tej emisji dla pojazdów o masie powyżej 7,5 t. Wartość wymaganej opłaty drogowej została proporcjonalnie zwiększona w zależności od klasy emisji CO2 danego pojazdu, a powyższy obowiązek obecnie dotyczy również pojazdów o masie od 3,5 t.
Opłata za emisję CO2 dla samochodów ciężarowych w Niemczech jest zależna od klasy emisji CO2 danego pojazdu, kształtując rabat od ceny wyjściowej:
- Klasa 1: powyżej przeciętnej,
- Klasa 2: -5 do -15% mniej niż w klasie 1,
- Klasa 3: -15 do -30% mniej niż w klasie 1,
- Klasa 4: -30 do -50% mniej niż w klasie 1,
- Klasa 5: -50 do -75% mniej niż w klasie 1.
Początkowo wszyscy zarejestrowani w systemie użytkownicy przyporządkowani zostali do 1 klasy emisji. Obecnie tańsza klasa przysługuje pojazdom z datą pierwszej rejestracji od 1 lipca 2019 r., a klasyfikacja danego pojazdu musi zostać ponownie ustalona po upływie 6 lat od dnia klasyfikacji.
Co do opłat drogowych w Niemczech, to oblicza się je na podstawie odległości przebytej przez pojazd oraz stawki opłaty w centach za kilometr, przy czym każda stawka obejmuje część związaną z emisją CO2, zanieczyszczeniem powietrza, hałasem i spowodowanymi kosztami infrastruktury.
Opłaty kształtują się zgodnie z załącznikiem nr 1 do ustawy za pobieranie opłat (BFStrMG) dostępnym pod linkiem: https://www.gesetze-im-internet.de/bfstrmg/anlage_1.html. Co istotne, od 1 grudnia 2023 r. o przyporządkowaniu do danej kategorii wagowej decyduje maksymalna masa całkowita (wcześniej ̶ dopuszczalna masa całkowita). Przypominamy, że w pojazdach ciężarowych maksymalna masa całkowita zależy od liczby osi (pojazd dwuosiowy: 18 t., trzyosiowy: 25 t., czteroosiowy: 32 t.).
Po drugie, wysokość ustalonej opłaty za spowodowane zanieczyszczenie powietrza zależy również od klasy substancji zanieczyszczającej. Każdy pojazd jest przypisany do jednej z sześciu kategorii (zgodnie z BFStrMG):
- Kategoria A: pojazdy z klasą emisji spalin EURO VI,
- Kategoria B: pojazdy klasy EEV 1 i klasy emisji EURO V,
- Kategoria C: pojazdy o klasie emisji spalin EURO IV,
- Kategoria D: pojazdy z klasą emisji spalin EURO III,
- Kategoria E: pojazdy posiadające klasę emisji EURO II,
- Kategoria F: pojazdy posiadające klasę emisji EURO I oraz pojazdy nienależące do klasy EURO lub EEV,
- Kategoria G: pojazdy bardziej przyjazne dla środowiska niż kategoria A (w tym pojazdy zeroemisyjne od 1 stycznia 2026 r.).
Określenie klas zanieczyszczających jest obowiązkiem użytkowników dróg, którzy muszą podać niezbędne dane związane z opłatami drogowymi (na zasadzie oświadczenia).
Jak przygotować się do opłat za emisję CO2?
Właściwe wnoszenie wymaganej opłaty za przejazd płatnymi odcinkami dróg obejmuje również wnoszenie opłaty za emisję CO2. Wymaga od użytkownika poprawnego określenia i skatalogowania rodzaju pojazdu, którego przedmiotowa opłata za emisję CO2 dotyczy. W tym celu niezbędne jest posiadanie informacji w zakresie wymaganych danych pojazdu, które można znaleźć między innymi w certyfikacie zgodności COC (Certificate of Conformity), w CIF (Customer Information File) lub w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.
Dane te obejmują:
- klasę pojazdu,
- typ pojazdu / typ podwozia / typ nadwozia,
- ilość osi, układ kół,
- dopuszczalną masę całkowitą pod obciążeniem,
- wyposażenie pojazdu w leżankę (kabinę sypialną),
- moc znamionową silnika,
- jednostkowe emisje CO2,
- datę pierwszej rejestracji.
Wniesienie opłaty dla pojazdu o niższej emisyjności CO2 wymaga dostarczenia do organu dokumentacji potwierdzającej spełnienie wymagań technicznych pojazdu dla wnoszonej niższej opłaty. Niedostarczenie wyżej wymienionej dokumentacji generować będzie naliczenie kary. Kopie dokumentów (COC, CIF czy dowodu rejestracyjnego) należy załączyć jako potwierdzenie spełnienia wymagań dla naliczania niższej opłaty.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
- Czy opłaty za emisję CO2 dotyczą wszystkich ciężarówek?
Z wnoszenia opłaty za emisję CO2 zwolnione są niektóre pojazdy, w szczególności pojazdy niskoemisyjne i bezemisyjne, pojazdy elektryczne i spalające wodór, a także pojazdy z wodorowym ogniwem paliwowym (do 31 grudnia 2025 r.).
Pojazdy zwolnione z obowiązku dokonywania opłat za przejazd drogami w Niemczech nie muszą również uiszczać stawki częściowej CO2. Zwolnienie co do zasady nie wymaga obowiązkowego zgłoszenia, jednak zaleca się zarejestrowanie takiego pojazdu w systemie obowiązującym w danym kraju jako pojazdu zwolnionego z wnoszenia opłaty za emisję CO2.
Należy jednak pamiętać, że w Niemczech zwolnienie z obowiązku uiszczania opłat drogowych dla samochodów ciężarowych napędzanych gazem ziemnym wygasło 31 grudnia 2023 r. i od 1 stycznia 2024 r. podlegają one zwykłym opłatom drogowym, w tym stawce częściowej za emisję CO2. Warto zwrócić uwagę na fakt, że od 1 lipca 2024 r. pojazdy o masie powyżej 3,5 tony podlegają opłatom drogowym.
- Jak sprawdzić klasę emisji CO2 swojego pojazdu?
Bazując na danych z przykładowo certyfikatu zgodności COC (Certificate of Conformity), CIF (Customer Information File) lub dowodu rejestracyjnego pojazdu.
- Jak opłaty za emisję CO2 wpływają na koszty transportu?
Bezdyskusyjnym jest stwierdzenie konieczności działania w kierunku zmniejszenia emisyjności CO2 w środowisku transportu drogowego, a udział transportu w tej emisji jest znaczący. Podnoszenie norm emisji CO2 następuje dość szybko, a kierunek zmian dąży do bezemisyjności nowowprowadzanych na rynek pojazdów.
Rozpatrując w tym świetle zagadnienie kosztów, należy zwrócić uwagę na trzy kwestie.
- Podnoszenie kosztów transportu emisyjnej floty. Z powodu niskiej rentowności działalności transportowej niemal pewnie jest, że koszty te zostaną scedowane na konsumenta.
- Powolne tempo przygotowywania infrastruktury umożliwiającej tankowanie bezemisyjnych pojazdów (paliwo, energia, wodór itp.).
- Całkowita zmiana zasilania pojazdów oraz ich innowacyjność generuje niepewność u przewoźników drogowych względem możliwości określenia warunków amortyzacji używanych pojazdów oraz biznesowego planowania działalności firmy. To właśnie między innymi z tego powodu sektor bankowy kataloguje transport jako działalność wyższego ryzyka, niż miało to miejsce we wcześniejszych latach.
