Codziennie, w drogę po całym świecie rusza wiele pojazdów ciężarowych przewożących różne towary, w tym także materiały niebezpieczne. Zasady transportu ładunków, które mogą stanowić zagrożenie, reguluje konwencja ADR. Wyjaśniamy, czym jest i co oznacza dla przewoźników.
Konwencja ADR – co to takiego?
Są dziedziny gospodarki, które wiążą się z koniecznością przewodu substancji łatwopalnych, trujących, zakaźnych czy nawet radioaktywnych. Nietrudno się domyślić, że takie zadania transportowe wymagają szczególnej ostrożności i usystematyzowanych zasad działania. I właśnie po to powstała konwencja ADR. Zbiór przepisów regulujących drogowy transport ładunków niebezpiecznych ratyfikowano w 1957 r. w Genewie. Polska przystąpiła do tego porozumienia w 1975 r. Co ważne, od tego czasu dokument jest aktualizowany i dostosowywany do obecnych uwarunkowań. Zmiany wprowadzane są w cyklu dwuletnim. W 2018 roku konwencja obowiązywała w 50 krajach świata.
Umowa ADR, załączniki i klasy ADR – z czego składa się konwencja?
Ten obszerny akt prawny tworzą umowa właściwa oraz załączniki A i B. Pierwsza część określa stosunki prawne między stronami. Załączniki stanowią integralną część konwencji ADR i zawierają szczegółowe przepisy dotyczące zakresu i warunków przewodu poszczególnych towarów niebezpiecznych po drogach. I tak załącznik A podzielony jest na siedem sekcji:
- Przepisy ogólne;
- Klasyfikacja;
- Wykaz towarów niebezpiecznych, przepisy szczegółowe oraz zwolnienia dotyczące towarów niebezpiecznych pakowanych w ilościach ograniczonych i wyłączonych;
- Przepisy dotyczące stosowania opakowań i cystern;
- Procedury nadawcze;
- Wymagania dotyczące konstrukcji i badań opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), dużych opakowań, cystern i kontenerów do przewozu luzem;
- Przepisy dotyczące warunków przewozu, załadunku, rozładunku oraz manipulowania ładunkiem.
Według konwencji ADR materiały niebezpieczne dzieli się na 13 klas, zgodnie z dominującym zagrożeniem, jakie stwarzają:
- Klasa 1: materiały i przedmioty wybuchowe;
- Klasa 2: gazy;
- Klasa 3: materiały ciekłe palne;
- Klasa 4.1: materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne, materiały polimeryzujące i materiały wybuchowe stałe odczulone;
- Klasa 4.2: materiały samozapalne;
- Klasa 4.3: materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne;
- Klasa 5.1: materiały utleniające;
- Klasa 5.2: nadtlenki organiczne;
- Klasa 6.1: materiały trujące;
- Klasa 6.2: materiały zakaźne;
- Klasa 7: materiały promieniotwórcze;
- Klasa 8: materiały żrące;
- Klasa 9: różne materiały i przedmioty niebezpieczne.
W załączniku B znajdziemy z kolei uwarunkowania dotyczące środków transportu i prowadzonych nimi operacji. Te zagadnienia podzielono na dwie części:
- Wymagania ogólne dotyczące członków załogi pojazdu, wyposażenia, postępowania i dokumentacji;
- Wymagania dotyczące konstrukcji i dopuszczenia pojazdów.
Załącznik B jest kluczowym dokumentem dla firm transportowych zajmujących się przewozami materiałów niebezpiecznych, ponieważ określa m.in. kwestie: niezbędnych szkoleń załogi, nadzorowania pojazdów, ich wyposażenia, konstrukcji czy ograniczeń w przewozie materiałów niebezpiecznych przez tunele drogowe.
ADR i obowiązki przewoźnika – o czym należy pamiętać?
W największym skrócie – przewoźnik ma upewnić się, że realizuje zadania zgodnie z zapisami konwencji ADR, a co za tym idzie dokłada odpowiednich starań, by transport był bezpieczny. Na to składa się wiele czynników i punktów kontrolnych. Stąd też przewóz materiałów niebezpiecznych wymaga odpowiednio przeszkolonych pracowników, nie tylko kierowców.
Każda firma realizująca takie zlecenia, w tym także czynności powiązane takie jak pakowanie, załadunek czy napełnianie, musi mieć doradcę ds. bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych. Jego zadaniem jest szerokopojęta koordynacja działań zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa transportu ADR. W jego kompetencjach mieszczą się m.in.: przygotowanie instrukcji, egzekwowanie procedur, sprawdzanie zgodności prac i zadań transportowych z konwencją ADR, jak również sporządzanie rocznych sprawozdań dla odpowiedniego urzędu. Doradcą może być osoba posiadająca odpowiednie świadectwo. By je otrzymać należy:
- Mieć wyższe wykształcenie;
- Nie być skazanym za przestępstwo umyślne przeciwko wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu oraz bezpieczeństwu powszechnemu;
- Ukończyć kurs doradcy i zdać egzamin przed komisją egzaminacyjną działającą przy Dyrektorze Transportowego Dozoru Technicznego, nie później niż w terminie 12 miesięcy od dnia ukończenia kursu.
Dyrektor wspomnianego urzędu wydaje dokument w drodze decyzji administracyjnej. Świadectwo jest ważne przez 5 lat. Zgodnie z ustawą o transporcie drogowym, naruszenie obowiązku współpracy z doradcą ADR jest zagrożone karą w wysokości 5 tys. zł.
Do prowadzenia pojazdu przewożącego niebezpieczny ładunek nie wystarczy prawo jazdy odpowiedniej kategorii. Niezbędne jest także zaświadczenie ADR, otrzymywane po ukończeniu stosownego kursu. Taki dokument może otrzymać osoba, która:
- Ukończyła 21 lat;
- Spełnia wymagania określone w PoRD i o transporcie drogowym w stosunku do kierowców wykonujących przewóz drogowy;
- Ukończyła odpowiedni kurs ADR (początkowy lub uzupełniający), a następnie zdała egzamin.
Należy też pamiętać o przygotowaniu – rzetelnym przeszkoleniu – pozostałych osób tworzących łańcuch transportu ADR, czyli magazynierów, pracowników biurowych (zajmujących się np. dokumentacją) czy też ludzi nadzorujących poszczególne etapy transportu. Niedopełnienie tego obowiązku także wiąże się z karami – do 2 tys. zł.
Kary za naruszenia przepisów ADR
O tym, jak ważne jest odpowiednie przygotowanie merytoryczne do prowadzenia przewozów ADR, świadczą inne kary jakie można „zarobić”. Przykładem jest niezłożenie lub spóźnienie się z omawianym wyżej raportem dla Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego. Taka sytuacja może wiązać się z koniecznością zapłaty 5 tys. zł.
Katalog i wysokość mandatów, jakimi może zostać ukarany przewodnik, są zapisane w ustawie o transporcie towarów niebezpiecznych (Dz.U. 2011 Nr 227 poz. 1367). Grzywna za jedno tylko wykroczenie może sięgać nawet 10 tys. zł. Tak jest w przypadku załadunku lub transportu towaru niebezpiecznego, który nie został dopuszczony do przewozu. Kwota 6 tys. zł zagrożone są m.in.:
- Brak wymaganego świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR;
- Przewożenie w cysternie substancji, do transportu której pojazd nie jest przystosowany;
- Prowadzenie przewozu mimo stwierdzenia ubytku, wycieku lub uwalniania się substancji niebezpiecznej z pojazdu:
- Nadanie nieprawidłowo sklasyfikowanego towaru niebezpiecznego.
Co ważne, kary jakie mogą nakładać służby sumują się, aczkolwiek ustawodawca wprowadził limity sumy mandatów, jakie można nałożyć podczas jednej kontroli. Na drodze górną kwotą jest 10 tys. zł, ale już w siedzibie firmy inspektorzy mogą wlepić łącznie aż 40 tys. zł kary. Maksymalna wysokość „rachunku” zależy od wielkości firmy. Im mniej zatrudnia ludzi, tym mniejsza może być sumaryczna grzywna.
Pieniądze to nie wszystko, czyli kary groźniejsze niż finansowe
Łamanie zasad bezpieczeństwa transportu materiałów niebezpiecznych może być karane nie tylko finansowo. Rozporządzenie Komisji Europejskiej z 18 marca 2016 roku reguluje kwestię naruszeń, które są podstawą nawet do objęcia podmiotu rocznym zakazem prowadzenia przewozów materiałów niebezpiecznych. Wykroczenia podzielono na trzy grupy, w zależności od ich wagi:
- Najpoważniejsze naruszenia. Przykładem jest przewóz towarów niebezpiecznych, których transport jest zakazany;
- Bardzo poważne naruszenia. Przykładem jest ubytek niebezpiecznych substancji;
- Poważne naruszenia. Przykładem jest brak w pojeździe wyposażenia wymaganego w ADR lub pisemnych instrukcjach.
Także i w tym wypadku wykroczenia „sumują się”. Przykładowo trzy poważne naruszenia przepisów przez jednego kierowcę w ciągu roku sumują się do rangi jednego bardzo poważnego naruszenia. Być może brzmi to skomplikowanie, ale należy tu wziąć pod uwagę cel kar i kontroli. W istocie chodzi o wspólny interes i skłonienie przewoźników do profesjonalnej dbałości o bezpieczeństwo transportów ADR. Naturalnie jest wiele rzetelnych firm, dla których stanowi to nadrzędną wartość, podobnie jak reputacja. Aby utrzymać ją na wysokim poziomie nie zawsze konieczna jest rozbudowana struktura administracyjno-szkoleniowa w ramach firmy. Na rynku są podmioty świadczące usługi szkolenia, audytu i doradztwa. Skorzystanie z tej profesjonalnej pomocy pozwala przedsiębiorcom działającym w tej niełatwej branży skupić się na klientach i innych, kluczowych aspektach prowadzenia biznesu (sprawdź ofertę ocrk.pl).
Zanim ruszysz, czyli co trzeba mieć ze sobą jadąc z ładunkiem ADR? Tablica ADR
Pojazdy przewożące materiały niebezpieczne muszą być odpowiednio oznakowane. Charakterystyczna tablica z czarnymi cyframi na pomarańczowym tle oznacza numer substancji oraz numer rozpoznawczy UN (na dole). Przykładowo, oznaczenie 33 / 1203 informuje o tym, że dany pojazd transportuje benzynę. Do tego dochodzą: dokument przewozowy zgodny z konwencją ADR, pisemne instrukcje dla kierowcy, zaświadczenie ADR. Należy też pilnować kwestii wymaganego wyposażenia, czyli m.in. odpowiednich urządzeń gaśniczych.
Substancji niebezpiecznych jest wiele, a przepisy ze względu na swoje znaczenie dla bezpieczeństwa środowiska i ludności są złożone. Zatem tym bardziej warto, także dla swojego spokoju, skorzystać z wsparcia ludzi i podmiotów znających się na rzeczy. Wiedzy i doświadczenia nigdy dość. Te drugie zdobywa się z kilometrami, ale wiedzę można budować poprzez szkolenia i audyty. Tego typu działania należy traktować jako wkład w rozwój i bezpieczeństwo swojego biznesu.
